«θα σας ρίξω στα βαθιά και θα μάθετε να κολυμπάτε!»

"Σαν κολυμπάς

στην θάλασσα της κρίσης και του λάθους,

και το νησί της σιωπής

δεν φαίνεται πουθένα,

δεν μένει τίποτα,

παρά την θάλασσα αυτή νa αγαπήσεις."

Απάντηση ανώνυμου στο άρθρο του Σκεπτικιστή :

«θα σας ρίξω στα βαθιά και θα μάθετε να κολυμπάτε!»

Ανδρονίκη Μαστοράκη : "Στο δρόμο της επιστροφής".

Στο δρόμο της επιστροφής

δεν με κανάκεψες πατέρα
απαίτησες τη σάρκα μου
αχόρταγος νεκρός
για να με φτύσεις σ' ένα θέατρο συνείδησης
φρικτή οσμή από λευκά οστά
που αντιστέκονται
η ύπαρξή μου αντιστέκεται
πες: γεννηθήτω σκότος
πες!
θα κλάψω
όχι, όχι πιστεύοντας
τα δάκρυα της Ίσιδας θα κλάψω
για τα θυσιασμένα όνειρα
κι αύριο
της φωτεινής νύχτας το δυσνόητο τραγούδι θα ξεχάσω
θα σε ξεχάσω
θα γίνω ένα

-Ανδρονίκη Μαστοράκη-

Ενα τετράστιχο με αιώνιο περιεχόμενο

Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος διέκρινε τη σημασία του και μίλησε γι’ αυτό
Του Σωτηρη Γουνελα*
Ζήσιμος Λορεντζάτος

Ενα τετράστιχο του Χαίλντερλιν
εκδ. Ικαρος, 2006

Με τη συμπλήρωση τριάντα χρόνων από την πρώτη του έκδοση, ο «Ικαρος» εξέδωσε ένα μικρό κείμενο που είχε διαβαστεί ως ομιλία στη Μακεδονική Καλλιτεχνική Εταιρεία «Η Τέχνη» της Θεσσαλονίκης, το 1967. Είναι παράξενο ότι τόσα χρόνια, παρά τις ποικίλες εκδόσεις ποιημάτων του μεγάλου αυτού ποιητή, πουθενά δεν γίνεται αναφορά στο θαυμάσιο αυτό κείμενο. Σαν να μην υπήρχε. Το τετράστιχο λέγεται «Το ασυχώρετο» και στη μετάφραση του Ζ. Λ. είναι το ακόλουθο:

Να λησμονήσης φίλους, να περιγελάσης τον τεχνίτη,
Και το βαθύτερο μυαλό να το περνάς μικρό και τιποτένιο,

ο Θεός το συχωράει - μην ταράξης μόνο
Ποτέ σου την ειρήνη των αγαπημένων.

Ο λόγος που αποφάσισα να γράψω αυτό το σημείωμα είναι κυρίως για να πω ότι ο Ζ. Λ., ένας άνθρωπος που διέστειλε τον νου του σε Ανατολή και Δύση και περιόδευσε τα πεδία του λόγου σαν άλλος Οδυσσέας, σταμάτησε σε αυτό το μικρό ποίημα και συγκεντρώθηκε πάνω του, διακρίνοντας τη σημασία του τετράστιχου μέσα στην ποίηση και πέρα από την ποίηση. Σε πείσμα της μονομανίας για αδιάκοπες αλλαγές της μορφής, που οι περισσότερες ελάχιστη σημασία δίνουν στο περιεχόμενο, σε σημείο που πολλές φορές θαρρείς ότι αυτά τα δύο είναι αποσπασμένα μεταξύ τους και σχεδόν δεν συναντιούνται, βρισκόμαστε εδώ μπροστά σε ένα ποιητικό κομμάτι όπου χωρίς να παραγνωρίζεται η μορφή –ο Χαίλντερλιν είναι από τους μεγαλύτερους, μόνο που οι Γερμανοί μάλλον εκ των υστέρων και κατόπιν εορτής το κατάλαβαν, αφού τον άφησαν να βυθιστεί στη μόνωση της τρέλας σαράντα περίπου χρόνια– η σημασία του αντλείται πιο πολύ από το περιεχόμενο· ή αν θέλετε, η λιτή, καίρια, δωρική μορφή του αναδείχνει το αιώνιο θα έλεγα περιεχόμενό του. Αυτό που κατά την κρίση μου προσκάλεσε τον Λορεντζάτο να μιλήσει για το ποίημα.
Η εποχή μας είναι μια τρομακτική εποχή. Είναι τέτοιος ο ίλιγγος, ο θόρυβος, οι ταχύτητες, οι εναλλασσόμενες εικόνες, η ασίγαστη φλυαρία, η μετατροπή της νύχτας σε μέρα (ειδικά στην Ελλάδα) που η προτροπή
μην ταράξης μόνο
Ποτέ σου την ειρήνη των αγαπημένων
μπορεί να ηχεί απόκοσμη, αινιγματική, οπισθοδρομική, ή το λιγότερο αλλόκοτη. Δεν είναι τυχαίο που ο Ζ. Λ. σχολιάζοντας το τετράστιχο διατυπώνει τη φράση: «Εχω την προκαταβολική εντύπωση πως θα πρέπη να ανασηκώσουμε αρκετά παραπετάσματα προτού φτάσουμε στο άδυτο· εκεί που προσπαθεί τελικά να μας φέρη από το χέρι το μικροσκοπικό αυτό ποίημα». Και αμέσως μετά το χαρακτηρίζει «απροσμέτρητο».
Ο Ζ. Λ. πίστευε ότι υπάρχει συγγένεια ανάμεσα στην ποίηση και το μεγάλο μυστήριο (της Ζωής, του Λόγου και του Πνεύματος) και απέφευγε τις αναλύσεις, έχοντας βεβαιωθεί με παιδεμό μακροχρόνιο, συντροφευμένος από το έργο μεγάλων –των μεγαλύτερων– ποιητών, από καταβολής –Ομηρος, Τραγικοί, νεότεροι Ελληνες και ξένοι– ότι «δεν χρησιμεύει να αναλύσουμε αυτό το μυστήριο ή να το απομυστηριώσουμε». Η στάση αυτή τον έβγαλε ίσως από το κέντρο της σύγχρονης «ποιητική αγοράς» (και οποιασδήποτε αγοράς) αλλά τον έφερε σε εκείνο το άλλο Κέντρο, που σαν Φως, σαν Πρόσωπο και σαν Λόγος μιλά στους ανθρώπους μέσα από ποικίλες τέχνες, όταν αποτελούν «συνέργεια» ζωής και πνευματικής εγρήγορσης με κατακόρυφο άξονα την Αγάπη. Οσα δηλαδή περιέχει το τετράστιχο του Χαίλντερλιν.
* Ο Σωτήρης Γουνελάς είναι ποιητής - συγγραφέας.

Καθημερινή 13 - 05 - 07

"Moments" των Avi & Rachel Abrams

"Moments"

The present is a fire
licking at the edges of future
It slowly burns away
Red-hot, immediate
blackened, crumbling into
unreliable memory

The past is a crumpled sheet;
Skipping around the high points
Reality fades away
-- but returns, intense and startling

Moments of now
fall like snow
Innumerable; unique
Not even days of drudgery
are ever quite the same.
They pile into drifts until
the hot sun of passing time
fades and melts them.

...yet the Moment lasts longer;
Dwelling in memory, it lingers
in the afterimage of life,
reflecting watercolour of events
on it's smooth surface.
I look into a mirror
- next moment - it is me
looking at my own past.

There is an inertia of a passing moment.
"Slow time" is meant to help us, mortals
to consume intense eternity -
- a moment by softly-yielding moment

Mercy
tends to linger.

------------
"When God created time, He made lots of it"

Avi & Rachel Abrams
@ Feb 2005
Art is copyright Nicholas Rougeux

ποίημα για την ποίηση

Ποίημα για την Ποίηση

Οι λέξεις είναι κοσμήματα
όσα πιο πολλά φοράει τις
τόσο πιο γελοίος δείχνει.

Τοιχωρύχος

Ποιητικό ντεμπούτο της Έλλης Χατζή, με θέμα τον έρωτα

Πρωτοεμφανιζόμενη στον χώρο της λογοτεχνίας, η Ελένη Χατζή δίνει τα διαπιστευτήριά της στην ποίηση με τον «Ορείχαλκο» (εκδ. Γαβριηλίδης). Στα 29 ποιήματα της συλλογής θα βρούμε τα θέματα της απουσίας, της παράκλησης, του έρωτα και του θανάτου. Θραύσματα αισθημάτων, διακριτική η σύγκρουση φωτός και σκιάς, οι αρχετυπικοί φόβοι της ανθρώπινης ύπαρξης:

«Γιατί φοβάμαι τις μεγάλες μέρες/

Φοβάμαι τα μάτια μου που μεγαλώνουν/

και με βλέπουν/

Που μ’ εγκαταλείπουν/

χωρίς να ζητήσουν τίποτα».

Η Ελένη Χατζή έχει σπουδάσει φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε μεταπτυχιακά αρχαιολογίας στο Λονδίνο. Εργάστηκε στην εκπαίδευση και στη συνέχεια μεταπήδησε στον χώρο των εκδόσεων. Την έχουν επηρεάσει βαθιά ο Σεφέρης και ο Πεσόα. Καθαρός λόγος, τολμηρός, ιδέες, ευαισθησία, είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της πρώτης έκδοσης.

Το σύμπαν και ο άνθρωπος

Ενα βιβλίο με τις θεμελιώδεις δυνάμεις της δημιουργίας και της ζωής
The Guardian
Το σύμπαν είναι ένα βιβλίο ανοιχτό μόνο στην παρούσα σελίδα. Ποιος ο συγγραφέας είναι γεγονός συζητήσιμο, ουδείς θα δει το οπισθόφυλλο ή θα κατανοήσει τις αρχικές του φράσεις. Ολόκληρη η αφήγηση πρέπει να αναπλαστεί από τη δράση, τα πρόσωπα και τους τόπους που είναι σήμερα ορατά. Εδώ και 40 χρόνια οι φυσικοί επιστήμονες έχουν συντάξει μια ιστορία, η οποία περιγράφει, σε μια ενιαία πλοκή, όλα τα συμβάντα των τελευταίων 13,7 δισεκατομμυρίων ετών. Δεν ξέρουν τι συνέβη στην αρχή, δεν ξέρουν γιατί η πλοκή αυτή είναι κατανοητή και δεν καταλαβαίνουν γιατί υπάρχει η ανάγκη κατανόησής της και τα όντα που θέλουν να την κατανοήσουν.

Η τέλεια ενορχήστρωση
Το σύμπαν μοιάζει να αυτοδιογκώθηκε, από το τίποτα, γινόμενο ένας χωρόχρονος μεστός, σκοτεινής ύλης και σκοτεινής ενέργειας, φωτισμένος από 200 δισεκατομμύρια γαλαξίες, ο καθένας τους περιέχοντας περί τα 200 δισεκατομμύρια άστρα. Οι θερμοπυρηνικοί αντιδραστήρες τούτοι τροφοδοτημένοι από την ίδια τους την ελκτική δύναμη, καίνε αρχέγονο υδρογόνο μετατρέποντάς το σε τέφρα βαρύτερων στοιχείων, τα οποία με τη σειρά τους, γίνονται η πρώτη ύλη πλανητών γύρω από μια νέα γενιά άστρων και στη συνέχεια, ισχυρά, βιομηχανικά κατάλοιπα απ’ όπου, πρέπει να πρωτοσχηματίσθηκε η ζωή σε έναν πλανήτη, πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια.
Το σύμπαν μπόρεσε να το κατορθώσει αυτό γιατί οι θεμελιώδεις δυνάμεις, οι οποίες ενορχηστρώνουν τη δημιουργία ήταν τονισμένες με απόλυτη ακρίβεια. Αν αυτές ήταν διαφορετικές ακόμη και σε ένα ελάχιστο βαθμό τα άστρα θα καίγονταν ή δεν θα έλαμπαν καθόλου ή δεν θα παρήγαγαν άνθρακα και τις βαρύτερες ύλες από τις οποίες εξαρτάται η ζωή ή θα συρρικνώνονταν αντί να εκραγούν και έτσι δεν θα διέσπειραν νερό και ζωογόνες χημικές ουσίες στον γαλαξία. Ολα αυτά έκαναν τον φυσικό επιστήμονα Φρίμαν Ντάισον να πει ότι κατά μία έννοια «το σύμπαν γνώριζε την έλευσή μας».
Οι κοσμολόγοι αποκαλούν τούτο ανθρωποκεντρική αρχή. Οι πιστοί της θρησκείας, χέρι του Θεού. Και το ένα και το άλλο δεν εξηγούν τίποτα. Ο Πολ Ντέιβις είναι θεωρητικός φυσικός ο οποίος στράφηκε στη νέα επιστήμη της αστροβιολογίας. Εχει γράψει περί τα 20 εκλαϊκευτικά βιβλία με πιο πρόσφατο από αυτά το The Goldilocks Enigma: Why is the Universe just Right for Life (εκδ. Allen Lane, 360 σελ., 22 στερλίνες). Δεν αποπειράται σε αυτό να απαντήσει στα μεγάλα ερωτήματα, από πού προήλθε το σύμπαν, από πού η ζωή και από πού οι άνθρωποι. Αλλά, όπως γράφει ο Τιμ Ράντφορντ στον «Γκάρντιαν» προσπαθεί με ωραίο τρόπο να εξηγήσει τα ερωτήματα και να τα αντιμετωπίσει λογικά.
Υπάρχουν περισσότερα από ένα σύμπαντα; Είμαστε ένας τόμος σε μια απέραντη βιβλιοθήκη; Τούτη είναι η πολύστιχη θεωρία της δημιουργίας που λέει ότι σε ένα πολυσύμπαν μπορούν τα πάντα να συμβούν λογικά και ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ και η Πάρις Χίλτον. Οι άνθρωποι είναι εποχικοί κάτοικοι του σύμπαντος. Δεν υπάρχει Θεός ως πρώτος κινών. Στο άπειρο δεν υπάρχει αρχή. Αλλά σε άπειρα σύμπαντα θα υπάρχουν και άπειρες ωσεί Γη και άπειρες όμοιες Γη, ορισμένες τους εικονικές.
Η άλλη θεωρία λέει ότι το σύμπαν προορίστηκε για τη ζωή. Οτι η ζωή συγκεντρώθηκε σιγά και τυχαία αλλά κατά μία έννοια μοιραία. Εάν ο Θεός έπαιξε ρόλο τότε θα ήταν ένας απόμακρος ρόλος. Οπως ακριβώς το σύμπαν πορεύεται σύμφωνα με κάποιους βαθείς νόμους, έτσι και η ζωή εμφανίστηκε χωρίς εμφανή βοήθεια από κάποιο υπερφυσικό ον. Οι περισσότεροι σοβαροί θεολόγοι είναι ικανοποιημένοι με την εξέλιξη του Δαρβίνου, ως ερμηνεία της πολυμορφίας της ζωής. Δεν βλέπουν θέση για ένα Θεό που ερμηνεύει τα ανερμήνευτα. Τον προτιμούν περισσότερο ως νομοθέτη, ένα Θεό δίχως θαύματα. Τούτος θα ήταν ένας Θεός πέραν του χώρου και του χρόνου. Και το μεγάλο ερώτημα είναι: Είχε ο Θεός επιλογή; Μπορούσε να επιλέξει να μη δημιουργήσει το σύμπαν; Πρέπει το σύμπαν να είναι με τον τρόπο που είναι; Εάν τούτο είναι το μόνο, μαθηματικά συνεπές, δυνατό σύμπαν, ο Θεός δεν είχε επιλογή στον σχεδιασμό του. Εάν όμως δεν είχε επιλογή, τότε κατά ποία έννοια είναι αναγκαίος; Αλλά και τούτο αφήνει αναπάντητο το ερώτημα: γιατί το σύμπαν φαίνεται δημιουργημένο για ζωή;
Απαντήσεις δεν υπάρχουν. Και μόνο το ότι μπορούμε και θέτουμε τέτοια ερωτήματα είναι αίνιγμα. Είναι ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ο Τζον Μίλτον, ο Νταν Μπράουν και η Πάρις Χίλτον, εκφάνσεις κάποιου αινιγματικού κοσμικού λόγου; Ή είναι, όπως και οι άλλοι εμείς, το χωρίς νόημα αποτέλεσμα ενός χωρίς νόημα πειράματος, το τυχαίο ρίξιμο των κύβων σε ένα κοσμικό καζίνο; Ο Αϊνστάιν είπε κάποτε ότι το πιο ακατανόητο στο σύμπαν είναι το ότι είναι κατανοητό.

Στιγμές φωτισμού
Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κάποιος να το κατανοήσει. Και τούτο συνέβη, όσο γνωρίζουμε, μια φορά μόνο και τώρα. Εάν κατ’ υπόθεση, το ανθρώπινο γένος εξαφανιστεί σε ένα μελλοντικό κατακλυσμό;
«Δεν θα ξανασυμβεί», λέει ο συγγραφέας. «Το σύμπαν μπορεί να ζήσει τρισεκατομμύρια χρόνια τυλιγμένο σε βαθύ μυστήριο, εκτός από κάποιες φευγαλέες στιγμές φωτισμού, σε ένα άστρο, σε ένα κάποιο γαλαξία, 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια μετά την αρχή των πάντων».

Καθημερινή . gr