ποίημα για την ποίηση

Ποίημα για την Ποίηση

Οι λέξεις είναι κοσμήματα
όσα πιο πολλά φοράει τις
τόσο πιο γελοίος δείχνει.

Τοιχωρύχος

Ποιητικό ντεμπούτο της Έλλης Χατζή, με θέμα τον έρωτα

Πρωτοεμφανιζόμενη στον χώρο της λογοτεχνίας, η Ελένη Χατζή δίνει τα διαπιστευτήριά της στην ποίηση με τον «Ορείχαλκο» (εκδ. Γαβριηλίδης). Στα 29 ποιήματα της συλλογής θα βρούμε τα θέματα της απουσίας, της παράκλησης, του έρωτα και του θανάτου. Θραύσματα αισθημάτων, διακριτική η σύγκρουση φωτός και σκιάς, οι αρχετυπικοί φόβοι της ανθρώπινης ύπαρξης:

«Γιατί φοβάμαι τις μεγάλες μέρες/

Φοβάμαι τα μάτια μου που μεγαλώνουν/

και με βλέπουν/

Που μ’ εγκαταλείπουν/

χωρίς να ζητήσουν τίποτα».

Η Ελένη Χατζή έχει σπουδάσει φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε μεταπτυχιακά αρχαιολογίας στο Λονδίνο. Εργάστηκε στην εκπαίδευση και στη συνέχεια μεταπήδησε στον χώρο των εκδόσεων. Την έχουν επηρεάσει βαθιά ο Σεφέρης και ο Πεσόα. Καθαρός λόγος, τολμηρός, ιδέες, ευαισθησία, είναι τα χαρακτηριστικά αυτής της πρώτης έκδοσης.

Το σύμπαν και ο άνθρωπος

Ενα βιβλίο με τις θεμελιώδεις δυνάμεις της δημιουργίας και της ζωής
The Guardian
Το σύμπαν είναι ένα βιβλίο ανοιχτό μόνο στην παρούσα σελίδα. Ποιος ο συγγραφέας είναι γεγονός συζητήσιμο, ουδείς θα δει το οπισθόφυλλο ή θα κατανοήσει τις αρχικές του φράσεις. Ολόκληρη η αφήγηση πρέπει να αναπλαστεί από τη δράση, τα πρόσωπα και τους τόπους που είναι σήμερα ορατά. Εδώ και 40 χρόνια οι φυσικοί επιστήμονες έχουν συντάξει μια ιστορία, η οποία περιγράφει, σε μια ενιαία πλοκή, όλα τα συμβάντα των τελευταίων 13,7 δισεκατομμυρίων ετών. Δεν ξέρουν τι συνέβη στην αρχή, δεν ξέρουν γιατί η πλοκή αυτή είναι κατανοητή και δεν καταλαβαίνουν γιατί υπάρχει η ανάγκη κατανόησής της και τα όντα που θέλουν να την κατανοήσουν.

Η τέλεια ενορχήστρωση
Το σύμπαν μοιάζει να αυτοδιογκώθηκε, από το τίποτα, γινόμενο ένας χωρόχρονος μεστός, σκοτεινής ύλης και σκοτεινής ενέργειας, φωτισμένος από 200 δισεκατομμύρια γαλαξίες, ο καθένας τους περιέχοντας περί τα 200 δισεκατομμύρια άστρα. Οι θερμοπυρηνικοί αντιδραστήρες τούτοι τροφοδοτημένοι από την ίδια τους την ελκτική δύναμη, καίνε αρχέγονο υδρογόνο μετατρέποντάς το σε τέφρα βαρύτερων στοιχείων, τα οποία με τη σειρά τους, γίνονται η πρώτη ύλη πλανητών γύρω από μια νέα γενιά άστρων και στη συνέχεια, ισχυρά, βιομηχανικά κατάλοιπα απ’ όπου, πρέπει να πρωτοσχηματίσθηκε η ζωή σε έναν πλανήτη, πριν από 3,5 δισεκατομμύρια χρόνια.
Το σύμπαν μπόρεσε να το κατορθώσει αυτό γιατί οι θεμελιώδεις δυνάμεις, οι οποίες ενορχηστρώνουν τη δημιουργία ήταν τονισμένες με απόλυτη ακρίβεια. Αν αυτές ήταν διαφορετικές ακόμη και σε ένα ελάχιστο βαθμό τα άστρα θα καίγονταν ή δεν θα έλαμπαν καθόλου ή δεν θα παρήγαγαν άνθρακα και τις βαρύτερες ύλες από τις οποίες εξαρτάται η ζωή ή θα συρρικνώνονταν αντί να εκραγούν και έτσι δεν θα διέσπειραν νερό και ζωογόνες χημικές ουσίες στον γαλαξία. Ολα αυτά έκαναν τον φυσικό επιστήμονα Φρίμαν Ντάισον να πει ότι κατά μία έννοια «το σύμπαν γνώριζε την έλευσή μας».
Οι κοσμολόγοι αποκαλούν τούτο ανθρωποκεντρική αρχή. Οι πιστοί της θρησκείας, χέρι του Θεού. Και το ένα και το άλλο δεν εξηγούν τίποτα. Ο Πολ Ντέιβις είναι θεωρητικός φυσικός ο οποίος στράφηκε στη νέα επιστήμη της αστροβιολογίας. Εχει γράψει περί τα 20 εκλαϊκευτικά βιβλία με πιο πρόσφατο από αυτά το The Goldilocks Enigma: Why is the Universe just Right for Life (εκδ. Allen Lane, 360 σελ., 22 στερλίνες). Δεν αποπειράται σε αυτό να απαντήσει στα μεγάλα ερωτήματα, από πού προήλθε το σύμπαν, από πού η ζωή και από πού οι άνθρωποι. Αλλά, όπως γράφει ο Τιμ Ράντφορντ στον «Γκάρντιαν» προσπαθεί με ωραίο τρόπο να εξηγήσει τα ερωτήματα και να τα αντιμετωπίσει λογικά.
Υπάρχουν περισσότερα από ένα σύμπαντα; Είμαστε ένας τόμος σε μια απέραντη βιβλιοθήκη; Τούτη είναι η πολύστιχη θεωρία της δημιουργίας που λέει ότι σε ένα πολυσύμπαν μπορούν τα πάντα να συμβούν λογικά και ο Γουίλιαμ Σαίξπηρ και η Πάρις Χίλτον. Οι άνθρωποι είναι εποχικοί κάτοικοι του σύμπαντος. Δεν υπάρχει Θεός ως πρώτος κινών. Στο άπειρο δεν υπάρχει αρχή. Αλλά σε άπειρα σύμπαντα θα υπάρχουν και άπειρες ωσεί Γη και άπειρες όμοιες Γη, ορισμένες τους εικονικές.
Η άλλη θεωρία λέει ότι το σύμπαν προορίστηκε για τη ζωή. Οτι η ζωή συγκεντρώθηκε σιγά και τυχαία αλλά κατά μία έννοια μοιραία. Εάν ο Θεός έπαιξε ρόλο τότε θα ήταν ένας απόμακρος ρόλος. Οπως ακριβώς το σύμπαν πορεύεται σύμφωνα με κάποιους βαθείς νόμους, έτσι και η ζωή εμφανίστηκε χωρίς εμφανή βοήθεια από κάποιο υπερφυσικό ον. Οι περισσότεροι σοβαροί θεολόγοι είναι ικανοποιημένοι με την εξέλιξη του Δαρβίνου, ως ερμηνεία της πολυμορφίας της ζωής. Δεν βλέπουν θέση για ένα Θεό που ερμηνεύει τα ανερμήνευτα. Τον προτιμούν περισσότερο ως νομοθέτη, ένα Θεό δίχως θαύματα. Τούτος θα ήταν ένας Θεός πέραν του χώρου και του χρόνου. Και το μεγάλο ερώτημα είναι: Είχε ο Θεός επιλογή; Μπορούσε να επιλέξει να μη δημιουργήσει το σύμπαν; Πρέπει το σύμπαν να είναι με τον τρόπο που είναι; Εάν τούτο είναι το μόνο, μαθηματικά συνεπές, δυνατό σύμπαν, ο Θεός δεν είχε επιλογή στον σχεδιασμό του. Εάν όμως δεν είχε επιλογή, τότε κατά ποία έννοια είναι αναγκαίος; Αλλά και τούτο αφήνει αναπάντητο το ερώτημα: γιατί το σύμπαν φαίνεται δημιουργημένο για ζωή;
Απαντήσεις δεν υπάρχουν. Και μόνο το ότι μπορούμε και θέτουμε τέτοια ερωτήματα είναι αίνιγμα. Είναι ο Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ο Τζον Μίλτον, ο Νταν Μπράουν και η Πάρις Χίλτον, εκφάνσεις κάποιου αινιγματικού κοσμικού λόγου; Ή είναι, όπως και οι άλλοι εμείς, το χωρίς νόημα αποτέλεσμα ενός χωρίς νόημα πειράματος, το τυχαίο ρίξιμο των κύβων σε ένα κοσμικό καζίνο; Ο Αϊνστάιν είπε κάποτε ότι το πιο ακατανόητο στο σύμπαν είναι το ότι είναι κατανοητό.

Στιγμές φωτισμού
Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει κάποιος να το κατανοήσει. Και τούτο συνέβη, όσο γνωρίζουμε, μια φορά μόνο και τώρα. Εάν κατ’ υπόθεση, το ανθρώπινο γένος εξαφανιστεί σε ένα μελλοντικό κατακλυσμό;
«Δεν θα ξανασυμβεί», λέει ο συγγραφέας. «Το σύμπαν μπορεί να ζήσει τρισεκατομμύρια χρόνια τυλιγμένο σε βαθύ μυστήριο, εκτός από κάποιες φευγαλέες στιγμές φωτισμού, σε ένα άστρο, σε ένα κάποιο γαλαξία, 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια μετά την αρχή των πάντων».

Καθημερινή . gr

πεθαίνουν οι δαίμονες;.....ανώνυμου

Πεθαίνουν οι δαίμονες;

Aug 16, 2006 in Ασκήσεις ύφους, Ποίησης Στάλες, Ερωτήσεις και Απαντήσεις, Metablogging

Αναρωτιέμαι αγάπη μου

οι δαίμονες πεθαίνουν;

Και αν σβήσουν;

Στην κόλαση πάνε

η στον Παράδεισο;

Κι αν η μοίρα θελήσει,

να αναστηθούν;

Μεσσίες γίνονται ή Μάγοι;

Στάχτη,

χωρίς να δικασθούν;

ή ανακηρύσσονται άγιοι;

Ανώνυμου

«Ερωτόκριτος» σε δύο γαλλικές εκδόσεις

«Tου Κύκλου τα γυρίσματα, που ανεβοκατεβαίνουν, και του Τροχού, που ώρες ψηλά κι ώρες στα βάθη πηαίνουν/ και του Καιρού τα πράματα, που αναπαημό δεν έχουν, μα στο Kαλό κ’ εις το Kακό περιπατούν και τρέχουν». Οι πρώτοι στίχοι του «Ερωτόκριτου» που ακόμα αποστηθίζουν οι Κρητικοί μιλούν για τα γυρίσματα του καιρού. Να λοιπόν που ήρθε το πλήρωμα του χρόνου και το κρητικό έπος του Βιντσέντζου Κορνάρου μεταφράστηκε στα γαλλικά έπειτα από περίπου 400 χρόνια.
Η εφημερίδα Le Monde σε πρόσφατο άρθρο της μιλάει για το εμβληματικό έργο της κρητικής σχολής που κυκλοφορεί στη Γαλλία από δύο ξεχωριστούς λογοτεχνικούς οίκους. Η μία έκδοση είναι του οίκου «Zoe» με μία μετάφραση σε πρόζα που επιμελήθηκε ο Denis Kohler και εμπλουτίστηκε από ένα επίμετρο του Γιώργου Σεφέρη (320 σελίδες και τιμή 22 ευρώ). Η άλλη έκδοση είναι του οίκου «Jose Corti» με μια έμμετρη μετάφραση του Robert Davreu που πωλείται μαζί με ένα ελληνικό cd (354 σελίδες και τιμή 30 ευρώ).
Το άρθρο αναφέρεται συνοπτικά στην ιστορία του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, υπογραμμίζοντας την κεφαλαιώδη σημασία του έργου για τα νεοελληνικά γράμματα στο σύνολό τους.

Ποίηση στα ερείπια βιβλιοπωλείου της Βαγδάτης

Οι Αραβες λένε ότι οι Αιγύπτιοι γράφουν βιβλία, οι Λιβανέζοι τα εκδίδουν και οι Ιρακινοί τα διαβάζουν. Παραμονή της Παγκόσμιας Ημέρας Ποίησης χθες και ο Ιρακινός ποιητής Aχμέντ Αμπντέλ Σάρα επέλεξε να απαγγείλει στίχους στα ερείπια φημισμένου βιβλιοπωλείου της Βαγδάτης, το οποίο, μόλις πριν από δύο εβδομάδες, ήρθε να προστεθεί στην αλυσίδα των καταστροφών κατά τα τέσσερα χρόνια του πολέμου.

Ποίηση στα μέσα μεταφοράς

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης η σημερινή και από προχθές έως τις 21 Απριλίου στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς θα ταξιδεύουν και στίχοι του Νίκου Εγγονόπουλου. Στο μετρό, το τραμ, τα λεωφορεία και τα τρένα θα συναντούμε εικαστικό υλικό που φιλοτεχνήθηκε από την ομάδα φοιτητών του εργαστηρίου Γραφικών Τεχνών-Τυπογραφίας και Τέχνης του Βιβλίου της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Κι αν αυτή είναι η κεντρική εκδήλωση που διοργανώνει το ΕΚΕΒΙ, υπάρχουν σε όλη την Ελλάδα πολλές εκδηλώσεις αφιερωμένες στην ποίηση.

Στη Θεσσαλονίκη, το περιοδικό «Εντευκτήριο», το ΕΚΕΒΙ, το Κέντρο Πολιτισμού Νομαρχίας Θεσσαλονίκης και το Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης διοργανώνουν εκδήλωση (στις 9 μ. μ. στο Underground Εντευκτήριο, Δεσπεραί 9) με τίτλο «Η ποίηση μεταναστεύει». Δεκαπέντε ξένοι ποιητές, οικονομικοί/ πνευματικοί μετανάστες ή και πρόσφυγες από διάφορες χώρες θα διαβάσουν ποιήματά τους στα ελληνικά. Στη βραδιά θα συμμετάσχει το πολυεθνικής σύνθεσης ερασιτεχνικό μουσικό σχήμα «Φωνές των λαών».

Στη Μύκονο, η Δημοτική Επιχείρηση Πολιτιστικής Προβολής και Ανάπτυξης (ΔΕΠΠΑΜ) διοργανώνει εκδήλωση στην αίθουσα της ΔΕΠΠΑΜ στο Ματογιάννι, στις 8.30 μ. μ. αφιερωμένη στον Νίκο Εγγονόπουλο. Θα μιλήσει ο Ανδρέας Παγουλάτος και η ηθοποιός Μαριτίνα Πάσσαρη θα διαβάσει στίχους του, ενώ θα προβληθεί και οπτικό υλικό για το εικαστικό και ποιητικό του έργο. Η αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία «Διαδρομές» στη Σκόπελο συμμετέχει στην Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, τυπώνοντας σακούλες που από χθες βρίσκονται σε όλα τα αρτοπωλεία του νησιού, με στίχους του Εγγονόπουλου από τη μια πλευρά και από την άλλη ποιήματα των Τσβετάγιεβα, Γονατά και Κυρτζάκη.

Στη μουσική σκηνή «Τσάι στη Σαχάρα» (Λαοδικείας 18 Ιλίσια) στις 10 μ. μ. παρουσιάζονται μέρη από μελοποιημένους κύκλους τραγουδιών: «Μεγάλος Ερωτικός», «Τα λυρικά», «Σκοτεινός έρωτας» και «Κυριακές μες στο χειμώνα».

Τέλος, το περιοδικό (δε) κατα, το Μουσείο Μπενάκη και η Εταιρεία Συγγραφέων διοργανώνουν εκδήλωση στο Μουσείο Μπενάκη, στις 7.30 μ. μ., όπου σαράντα ποιητές θα διαβάσουν στίχους τους.

Τ. Πατρίκιος εκ βαθέων για ποίηση και πολιτική

Ηλιας Μαγκλινης

Βαθιά εξομολογητικός ήταν προχθές το βράδυ ο ποιητής Τίτος Πατρίκιος στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, σε μια βραδιά αφιερωμένη στην προσφορά του στα ελληνικά Γράμματα, ενταγμένη στον κύκλο διαλέξεων με θέμα «Η ελληνική ποίηση σήμερα», που πραγματοποιούνται στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Megaron Plus». Με τις απαραίτητες δόσεις χιούμορ, ο Τ. Πατρίκιος ανέτρεξε στη συγγραφική του πορεία κρατώντας αμείωτο το ενδιαφέρον των πολυάριθμων θεατών που είχαν γεμίσει την αίθουσα «Νίκος Σκαλκώτας». Τον ποιητή προλόγισε ο μελετητής και ποιητής Νάσος Βαγενάς, ο οποίος αναφέρθηκε στην «πολλαπλώς τραυματική πολιτική εμπειρία» του ποιητή, υπογραμμίζοντας ότι ναι μεν ο Τ. Πατρίκιος έδωσε «τα καλύτερα ποιήματα εξορίας διεθνώς», ωστόσο, «την ανθρώπινη κατάσταση εκφράζει μέσα από την πολιτική ποίηση». Ο Ν. Βαγενάς μίλησε ακόμα για το έντονο ερωτικό στοιχείο, για το λεπτό υποδόριο χιούμορ, για να δώσει το λόγο στον ίδιο τον ποιητή, τον οποίο παρουσίασε στο κοινό ο Γιώργος Αρχιμανδρίτης, διδάκτορας συγκριτικής γραμματολογίας της Σορβόννης.

Ο Τ. Πατρίκιος μίλησε για τα πρώτα του διαβάσματα, για την καθοριστική επιρροή του Καρυωτάκη. «Ενας ποιητής που αυτοκτόνησε - τη χρονιά που γεννήθηκα εγώ, το 1928. Ενιωσα ότι κάτι με συνέδεε μαζί του. Αργότερα αγάπησα έναν ακόμα αυτόχειρα ποιητή, τον Μαγιακόφσκι». Φυσικά, ο Τ. Πατρίκιος μίλησε και για τη στράτευσή του στον «επαναστατικό αγώνα». «Ο φανατισμός εκείνων των εποχών δεν έχει καμία σχέση με το σήμερα», είπε χαρακτηριστικά. «Σήμερα είναι παιδική χαρά. Τότε, πίστευα με τόσο φανατισμό στον αγώνα που αποφάσισα να κόψω την ποίηση διότι θεωρούσα ότι ήταν σαχλαμάρα μικροαστική. Αλλά ξανάρχισα να γράφω κρυφά. Ούτε στον εαυτό μου δεν το ομολογούσα».

Στην επιστροφή του στην ποίηση καταλυτικό ρόλο έπαιξε η επαφή του με τον Γιάννη Ρίτσο, στον Αη Στράτη. «Η ποίηση είναι η μοίρα σου, μου είχε πει. Και με συμβούλευε, ό, τι γράφω, να σβήνω το μισό. Ηταν μια συμβουλή που ο ίδιος μάλλον δεν ακολούθησε, ούτε κι εγώ, όσο θα έπρεπε». Ο Τ. Πατρίκιος χαρακτήρισε τη Μακρόνησο «κόλαση». «Πιο πολύ χάρηκα όταν έφυγα από τη Μακρόνησο για τον Αη Στράτη παρά από την Αθήνα για το Παρίσι. Οχι ότι δεν ήταν σκληρές οι συνθήκες στον Αη Στράτη, αλλά είχαμε άφθονο χρόνο για γράψιμο.» Ο Τίτος Πατρίκιος αναφέρθηκε και στις συχνές κατηγορίες που του έχουν προσάψει ότι ιδεολογικά «αλλαξοπίστησε». «Εως και επιθέσεις έχω δεχθεί», είπε. «Λένε ότι έχω αλλάξει ιδέες, αλλά κανένας δεν λέει πόσο πολύ έχουν αλλάξει τα ίδια τα πράγματα. Εδώ έγιναν ριζοσπαστικές ανατροπές. Ξέρετε, ανήκω σε μια γενιά που νόμιζε ότι μπορούσε να προγραμματίσει την Ιστορία. Προσωπικά, χρειάστηκε να μεγαλώσω πολύ για να καταλάβω ότι τα γεγονότα έχουν μια νομοτέλεια, ότι μας αντιστέκονται». Τέλος, σε ερώτηση του Γ. Αρχιμανδρίτη πώς περνάει το χρόνο του σήμερα, ο ποιητής ήταν σαφής: «Ο, τι έκανα πάντα: προσπαθώ να ταιριάξω λέξεις. Θέλω να προλάβω να πω κάποια πράγματα. Οχι ότι θα υποφέρει η ανθρωπότητα αν δεν τα πω, αλλά σίγουρα θα υποφέρω εγώ».

καθημερινή . gr

Πατρίκιος: Νομίζαμε ότι η Ιστορία προγραμματίζεται

«Ξέρετε, ανήκω σε μια γενιά που νόμιζε ότι μπορούσε να προγραμματίσει την Ιστορία. Προσωπικά, χρειάστηκε να μεγαλώσω πολύ για να καταλάβω ότι τα γεγονότα έχουν μια νομοτέλεια, ότι μας αντιστέκονται». Ο Τίτος Πατρίκιος, εξομολογητικός και με χιούμορ, ανέτρεξε προχθές το βράδυ στη συγγραφική διαδρομή του, μίλησε για τη ζωή του και την πολιτική, σε μια εκδήλωση αφιερωμένη στην προσφορά του στα ελληνικά γράμματα, στο Μέγαρο Μουσικής. Σε ερώτηση για το πώς περνάει τον χρόνο του σήμερα, ο ποιητής ήταν σαφής: «Ο,τι έκανα πάντα: προσπαθώ να ταιριάξω λέξεις.»

καθημερινή . gr

exastal: Το θηρίο της άμμου σκεπάζει την Al Asad του Ιράκ

exastal: Το θηρίο της άμμου σκεπάζει την Al Asad του Ιράκ

Το σχεδόν τίποτα του Σάμουελ Μπέκετ

Ο παράλογος και αδιέξοδος μυθιστορηματικός κόσμος του Ιρλανδού συγγραφέα Της Χρυσας Σπυροπουλου Σάμουελ Μπέκετ Μερσιέ και Καμιέ μετ. Αρης Μπερλής εκδ. Υψιλον Σάμουελ Μπέκετ Πώς είναι μετ. Αθηνά Δημητριάδου εκδ. Υψιλον O Μπέκετ γεννήθηκε στο Δουβλίνο, στην Ιρλανδία, το 1906. Στη δεκαετία του 1920 επισκέφθηκε το Παρίσι, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα. Εκεί συνδέθηκε με πολλούς συγγραφείς, ιδιαιτέρως όμως με τον Τζέιμς Τζόις, ο οποίος είδε στο πρόσωπό του έναν πολλά υποσχόμενο συγγραφέα. Εξέδωσε μυθιστορήματα, πρόζες και ποιήματα, αλλά μόλις μετά την έκδοση του θεατρικού του έργου «Περιμένοντας τον Γκοντό» το 1952 έγινε γνωστός. Οταν το 1969 του απονεμήθηκε το Νόμπελ Λογοτεχνίας, αποδέχθηκε το βραβείο, αλλά αρνήθηκε να ταξιδέψει στη Στοκχόλμη, για να αποφύγει την ομιλία. Πέθανε στο Παρίσι το 1989, όπου και ενταφιάστηκε στο κοιμητήριο του Μον Παρνάς. Ζωή σε θραύσματα Στο έργο του μεγάλου αυτού συγγραφέα η ζωή αποδίδεται σε επαναλαμβανόμενες στάσιμες σκηνές ή θραύσματα, μιας και όπως έγραφε: «Δεν υπάρχουν πράγματα παρά μονάχα ανώνυμα πράγματα ούτε ονόματα, αλλά ονόματα των μη πραγμάτων…». Γι’ αυτό και από τα πεζά του απουσιάζει ο μύθος ή βρίσκεται εν διαλύσει, ενώ ο λόγος αυτοαναιρείται μέσω των διαρκών αμφιταλαντεύσεων και δίσημων λέξεων. Τα νοηματικά κενά, οι ανολοκλήρωτες φράσεις, οι επαναλήψεις, καθώς και η άτακτη χρήση ή η κατάργηση της στίξης δεν είναι παρά οι αναπαραστάσεις ενός σκιώδους σύμπαντος, από το οποίο ο συγγραφέας συγκρατεί το ουσιώδες και συμβάντα που στο πέρασμα του χρόνου χάνουν τη σημασία τους. Οι χαρακτήρες του Μπέκετ αναζητούν τον εαυτό τους ή επιδιώκουν την ενότητα ή την αρμονία του εαυτού, την ενότητα των εσωτερικών φωνών ή εκείνη του παρατηρητή και της παρατηρούμενης συνεχούς ροής της συνείδησης. Εάν επιτευχθεί η ολοκληρωτική συγχώνευση του παρατηρητή με το παρατηρούμενο, τότε η ψευδαίσθηση του ατόμου θα εξαλειφθεί και το άτομο θα καταφέρει να εισχωρήσει στην ουσία της ύπαρξης. Οι ήρωες Μερσιέ και Καμιέ φέρνουν στον νου τον Εστραγκόν και τον Βλαδίμηρο του θεατρικού έργου «Περιμένοντας τον Γκοντό», παρίες κι αυτοί, παλιάτσοι, μιλάνε, περιπλανώνται, περιμένουν να έρθει κάποιος ή να συμβεί κάτι που θα τους άλλαζε τη ζωή. Ο άλλος υπάρχει μόνο όταν τον σκέφτονται οι ήρωες και όταν δεν τον σκέφτονται εκείνος παύει να υπάρχει. Γι’ αυτούς να τι είναι η ζωή: «…Τρυπημένα εισιτήρια κάθε είδους, είπε ο Καμιέ, καμένα σπίρτα, αποκόμματα εφημερίδων φέροντα στο περιθώριο τα σβησμένα ίχνη αμετάκλητων ραντεβού, το κλασσικό υπόλειμμα μολυβιού με σπασμένη μύτη, κομμάτια χρησιμοποιημένο κωλόχαρτο, μερικά πορώδη προφυλακτικά, σκόνη. Κοντολογίς τη ζωή…» (σ. 80). Ελλειψη διεξόδου Η απουσία, η σιωπή και το «τίποτα πιο πραγματικό από το τίποτα» είναι ορισμένα από τα «θέματα» με τα οποία ασχολούνται οι ήρωες που απηχούν το σύμπαν του Μπέκετ. Ακόμη και οι περιγραφές του τοπίου απεικονίζουν την έλλειψη διεξόδου, τη ματαιότητα των πάντων: «… Ενας δρόμος, αμαξιτός ακόμη, ανεβαίνει στα χέρσα ορεινά. Διασχίζει αχανείς τυρφώνες, σε υψόμετρο πεντακοσίων μέτρων, χιλίων αν προτιμάτε. Οδηγεί στο σχεδόν τίποτα. Λίγα ερειπωμένα κάστρα, λίγα ερειπωμένα σπίτια…» (σ. 119). Αλλά και παρακάτω: «Να γεννιέται κανείς, είπε ο Γιώτ, να γεννιόμαστε, χωρίς τίποτα, και να μη θέλουμε τίποτα, μόνο να μας αφήσουν το τίποτα που έχουμε…» (σ. 140). Τα έργα του Μπέκετ, σύμφωνα με τον κριτικό Κρίστοφερ Μπάτλερ, είναι κείμενα που ακολουθούν το Finnegans Wake του Τζόις και προχωρούν ακόμα περισσότερο δημιουργώντας έναν καινούργιο και παράλογο μυθιστορηματικό κόσμο, όπου τα αντικείμενα αποκαθιστούν τη σιωπή, οι ήρωες είναι διχασμένοι, χωρίς ταυτότητα, χαρακτήρες χωρίς χαρακτήρα, ενώ η ίδια η γραφή καταλήγει στη σιωπή. Αφού, όπως έγραφε ο Μπέκετ, «αέρας άχρονος τίποτα δεν ακούγεται χίμαιρα το φως περαστικό.» Η μετάφραση του Αρη Μπερλή αλλά και της Αθηνάς Δημητριάδου είναι υποδειγματική. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_122825_04/03/2007_217785

«Πίστεψα στον πιθανό θρίαμβο της αλήθειας»

Η πνευματική παρακαταθήκη του Πιερ Βιντάλ–Νακέ, ενός ανθρώπου που «δεν έμεινε ποτέ ήσυχος» Της Ολγας Σελλα Πιερ Βιντάλ–Νακέ Αγώνας μου, η ιστορία μτφρ. Σοφία Διονυσοπούλου εκδ. Ολκός Ηεξομολόγηση για προσωπικές επιλογές και η πνευματική παρακαταθήκη ενός ανθρώπου που «δεν έμεινε ποτέ ήσυχος», του Πιερ Βιντάλ–Νακέ, που «δεν έπαψε να σκέφτεται ως ιστορικός και να παίρνει θέση ως πολίτης», που πάλεψε μανιωδώς με τη λεπτομέρεια, «αμφισβητώντας» τα κείμενα και αποκαλύπτοντας το πρόσωπο ενός αδιάλλακτου ερευνητή είναι το βιβλίο που μας άφησε μετά τον θάνατό του. «Αγώνας μου, η ιστορία» είναι ο τίτλος του και κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες από τις εκδόσεις Ολκός, σε μετάφραση Σοφίας Διονυσοπούλου. Ενάμιση μήνα, περίπου, πριν από τον θάνατό του (τον Αύγουστο του 2006), ολοκλήρωσε την εκ βαθέων συνομιλία που είχε με τους μαθητές του Ντομινίκ Μπουρέλ και Ελέν Μονσακρέ. Είχε σκοπό να δει το τελικό κείμενο και να κάνει διορθώσεις. Δεν πρόλαβε. Ενα βιβλίο–συζήτηση, που αναφέρεται στους Εβραίους γονείς του που χάθηκαν στο Αουσβιτς, στους ανθρώπους που επέδρασαν στη σκέψη και τη διαδρομή του, αλλά και στους συγκαιρινούς του Γάλλους διανοούμενους: τον Κλοντ Λεβί Στρος, τη Ζακλίν ντε Ρομιγί, τον Εντγκάρ Μορέν, τον Μισέλ Φουκώ, τον Ζαν Λακάν, τον Πιερ Μπουρντιέ, τον Ζακ Ντεριντά κ.ά. Και φυσικά, στη «θεμελιώδη συνάντηση της ζωής του»: τον Ζαν Πιερ Βερνάν. Η υπόθεση Ντρέυφους Σε αυτή τη μετά θάνατον «συνάντηση» με τον Πιερ Βιντάλ–Νακέ, μας αποκαλύπτει: Τον αποφασιστικό ρόλο στην κλίση του προς την Ιστορία, που έπαιξε η υπόθεση Ντρέυφους: «Ο πατέρας μού το διηγήθηκε το 1942 ή ’43. Το θεώρησα ταυτόχρονα ως μια ιστορία αδικίας (η οποία φάνταζε ήπια σε σχέση με ό,τι ζούσαμε εκείνη την εποχή), με έκανε όμως ταυτόχρονα να πιστέψω στον πιθανό θρίαμβο της αλήθειας». Την παρότρυνση του πατέρα του, ο οποίος παρότι «έκλινε περισσότερο προς τη δεξιά», δεν έπαψε να του λέει: «Πρέπει να είσαι αριστερός, πίστεψέ με». Παρ’ όλα αυτά, ο Πιερ Βιντάλ–Νακέ δεν προσχώρησε ποτέ στο κομμουνιστικό κόμμα: «Σκέφτηκα να προσχωρήσω στο κομμουνιστικό κόμμα γύρω στο 1948–49, όταν ετοιμαζόμουν για την Εκόλ Νορμάλ· είχα μπει στ’ αλήθεια στον πειρασμό. Το είπα στον φίλο μου τον Σαρλ Μαλαμού: “Λοιπόν, θα μπω στο κομμουνιστικό κόμμα για να κάνω αντιπολίτευση στον Στάλιν”. Γέλασε λιγάκι και μου απάντησε: “Καλύτερα να μείνεις απ’ έξω, γιατί η αντιπολίτευση στον Στάλιν θα σε πάει μακριά”. (...) Ο μόνος πειρασμός που με άγγιξε εκτός από τον κομμουνισμό ήταν ο τροτσκισμός, η τάση “Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα”. Από τη στιγμή που δεν ήμουν σταλινικός, είχα καταλήξει να διαβάζω τα βιβλία του Τρότσκι – και αυτά τα βιβλία κατάφεραν να αποδιώξουν κάθε ίχνος σταλινικής τάσης». Ο Πιερ Βιντάλ -Νακέ αναφέρεται στην επίδραση που είχαν οι συναντήσεις του με τους ιστορικούς Ανρί Μαργκερίτ και Βίκτορ Γκόλντσμιτ. Και περιγράφει πώς επέλεξε να ειδικευτεί στην αρχαία ελληνική ιστορία: «Ημουν τόσο παθιασμένος με τη σύγχρονη εποχή που, κατά την προετοιμασία μου για την Εκόλ Νορμάλ, πίστευα ότι θα έκανα μια διατριβή με θέμα τον ισπανικό εμφύλιο. Δεν μπορεί να βρεθεί κάτι πιο σύγχρονο και κάτι πιο αριστερά κομφορμιστικό, τολμώ να πω. Επειτα, μια μέρα, συνάντησα στη Μασσαλία τον παλιό συμμαθητή μου, τον Αλαίν Μισέλ, που ήταν υπεύθυνος των λατινικών σπουδών στη Σορβόννη. (...) Μου μίλησε για κάποιον συνάδελφό του από την Εκόλ Νορμάλ και μου είπε: “Αυτός ο ανόητος θέλει να δουλέψει πάνω στη φιλοσοφία της Ιστορίας και διαβάζει Χέγκελ. Τι στενόμυαλος! Λες και δεν βρίσκει τα πάντα κανείς στον Πλάτωνα”». Ετσι δούλεψε πάνω στην πλατωνική θεώρηση της Ιστορίας, και μετά τον Πλάτωνα «άρχισε να μετρά η Ελλάδα». Εξαρχής, όμως, τον ενδιέφερε η ιστορία που ήταν συνδεδεμένη με τη δημοκρατία. «Δεν είναι εντελώς τυχαίο ότι το πρώτο βιβλίο αρχαίας ελληνικής ιστορίας που έγραψα μαζί με τον Πιερ Λεβέκ ήταν αφιερωμένο στον ιδρυτή της αθηναϊκής δημοκρατίας, τον Κλεισθένη». Καταπιάνεται και μελετά την ιδέα της επικοινωνίας των ειδών: «Αυτό κάναμε ο Βερνάν κι εγώ ως προς την τραγωδία. Εδώ πρέπει να παρατηρήσω πως ό,τι ισχύει για τον Ευριπίδη δεν ισχύει και για τον Σοφοκλή και τον Αισχύλο. Μπορούμε να μελετήσουμε την πολιτεία του Σοφοκλή και του Ευριπίδη, όχι όμως και την ιστορία της Αθήνας». Υπηρετώντας την Ιστορία, ο Πιερ Βιντάλ–Νακέ απέδειξε ότι «ιστορία δεν σημαίνει ηρωοποίηση, ούτε ιεροποίηση, ακόμη και αν λαμβάνει υπόψη της αυτά τα φαινόμενα. Πρώτα απ’ όλα Ιστορία σημαίνει ιστορία των ανθρώπων. Υπό αυτή την έννοια, κάθε απομυθοποιητική έρευνα είναι Ιστορία, κατάργηση δηλαδή των αντίθετων και αντιφατικών μύθων». Και για να το αποδείξει αυτό δεν βάδισε σε ευθεία γραμμή, «γιατί ο δρόμος της Ιστορίας δεν είναι μια ευθεία, και το πέρασμα από τον θρύλο στην Ιστορία συχνά γίνεται ελικοειδώς». Ιδιαίτερη έκταση καταλαμβάνει στο βιβλίο–συζήτηση–εξομολόγηση το πνευματικό τοπίο της εποχής του. Διάβασε ολόκληρο τον Ζιντ στα δεκαοκτώ του και είχε την τύχη να τον συναντήσει. Για τον Λακάν πιστεύει ότι «δεν διαβάζεται, εκτός από το σεμινάριό του για την Αντιγόνη, το οποίο εκδόθηκε κάτω από απολύτως απαράδεκτες συνθήκες. Ούτε μία ελληνική λέξη δεν ήταν σωστά γραμμένη!». Βρίσκει όμως «υπέροχες» τις «Αντιγόνες» του Τζορτζ Στάινερ. «Ο Τζορτζ Στάινερ είναι ένας τύπος που τον θαυμάζω βαθύτατα». Οσον για τον Ζακ Ντεριντά, παρότι είχε «αρκετά ζεστές σχέσεις, δεν κατάλαβα ποτέ λέξη από όσα έγραφε». Στην ερώτηση για τον Μισέλ Φουκώ απαντά: «Το έργο του Φουκώ είναι πολύ σπουδαίο. Εχω κρατήσει κυρίως την ιδέα των επιστημών που διαδέχτηκαν η μία την άλλη από την Αναγέννηση και μετά. Είναι αλήθεια ότι στα τελευταία του έργα η Ελλάδα βρισκόταν στο επίκεντρο και πως αυτό με ενδιέφερε. Παρ’ όλα αυτά οι “ανταλλαγές” ανάμεσα στο έργο του και το δικό μου ήταν ελάχιστες». Ομως για το πρόσωπο που είναι εξαιρετικά γενναιόδωρος και απόλυτος είναι ο ιστορικός και φιλόσοφος Ζαν Πιερ Βερνάν: «Ξέρετε, από τη στιγμή που συνάντησα τον Βερνάν, δεν είχα πλέον διάθεση να συναντήσω κανέναν άλλον. Ο Βερνάν είναι η καθοριστική συνάντηση της ζωής μου, κι έγινε σχεδόν τυχαία». Ενα βιβλίο ζωντανό, απολαυστικό, από τις σελίδες του οποίου περνούν πολιτικά γεγονότα και οι πρωταγωνιστές του, ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας της Γαλλίας στον 20ό αιώνα, και ο τρόπος που όλα αυτά επέδρασαν στη σκέψη ενός διορατικού και ανήσυχου ανθρώπου. http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_122774_04/03/2007_217787

Το παρελθόν είναι καθολικό και ανθρώπινο

«Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην ανάπτυξη της ιστορίας στην Ευρώπη; (…) Ο Ευρωπαίος λόγιος, ήδη από τον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ., βρισκόταν αντιμέτωπος με δύο παρελθόντα. Από την εποχή του Διαφωτισμού και μετά τα παρελθόντα έγιναν τρία. Υπήρχαν, μάλιστα, ακόμη δύο παρελθόντα, που επικοινωνούσαν υπόγεια ή συγκρούονταν ανοικτά μεταξύ τους, και τα οποία συνδέονταν ανοικτά με το δικό του (…) – το παρελθόν των Εβραίων και το παρελθόν του Ισλάμ. Στην πολυσυλλεκτικότητα αυτή οφείλεται και το γεγονός ότι το παρελθόν του Ευρωπαίου δεν είχε ποτέ συνοχή. (…) Και αυτό ακριβώς εξηγεί γιατί η Ευρώπη μπόρεσε (…) να αναπτύξει μια κριτική μορφή ιστορίας. (…) Το παγανιστικό παρελθόν δεν ήταν δυνατόν να εξαλειφθεί, και το καταστροφικό γεγονός της πτώσης της Ρώμης εξήπτε τη φαντασία των περίεργων.

»(…) Το πέρασμα από την παγανιστική στη χριστιανική ιδεολογία ήταν ιδιαίτερα γόνιμο. (…) Στο νέο χριστιανικό παρελθόν, που διαμορφώθηκε και διαφυλάχθηκε μέσω της εκκλησιαστικής ιστορίας, και που επρόκειτο να κυριαρχήσει στην ευρωπαϊκή ιδεολογία την επόμενη χιλιετία, παρατηρούμε δύο πτυχές ιδιαίτερα σημαντικές για την περαιτέρω ανάπτυξη της ιστορίας όπως την ξέρουμε σήμερα: Η μία ήταν η επιμονή στην ανάγκη τεκμηρίωσης και η άλλη, η γνώση ότι υπήρχε μια άλλη ερμηνεία, η παγανιστική, που έπρεπε να καταρριφθεί.

»(…) Αλλά η ανάπτυξη της ιστορικής κριτικής –της αντικειμενικής θεώρησης των πραγμάτων όπως ακριβώς ήταν στην εποχή τους– ανάγεται στον ύστερο μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Αποδείχτηκε γρήγορα ότι ήταν επικίνδυνη και ριζοσπαστική. (…) Οι ρίζες της επιστημονικής επανάστασης στις ιστορικές σπουδές ανάγονται στην ιστορική κριτική που εφάρμοσαν η νομική και η φιλολογία κατά τον 15ο αιώνα. (…) Η εκκοσμίκευση των ιστορικών σπουδών είναι ιδιαίτερα σημαντική. (…) Τα νέα πανεπιστήμια της Ευρώπης δεν επιχείρησαν ποτέ να γραφειοκρατικοποιήσουν την ιστορία· η ιστορική κριτική είχε έτσι ένα πολύ πιο ελεύθερο πεδίο για να αναπτυχθεί. (…) Παρ’ όλ’ αυτά, η τεράστια αυτή ανάπτυξη της ιστορικής βιβλιογραφίας και της ιστορικής γνώσης δεν οδήγησαν αρχικά στο είδος της ιστορικής ανάλυσης που εφαρμόζουμε σήμερα. (…) Αυτοί, εντούτοις, είναι οι πατέρες της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας. (…) Κατέδειξαν την αξία δύο πραγμάτων: της συγκέντρωσης υλικού και της κριτικής μεθόδου.

»Ο ιστορικός, πιστεύω, οφείλει να υπηρετεί δύο σκοπούς. Πρέπει να επεξεργάζεται και να δοκιμάζει τις έννοιες με τις οποίες ασχολείται. (…) Αλλά αυτός δεν μπορεί να είναι ο μοναδικός λόγος ύπαρξής του. (…) Το παρελθόν δεν μπορεί πλέον να χρησιμεύσει για την καθαγίαση της εξουσίας και της ηθικής, αλλά μπορεί να προβάλει τα γνωρίσματα εκείνα του ανθρώπινου πνεύματος που μας έβγαλαν από τα δάση και τα έλη και μας οδήγησαν στις πόλεις. (…) Και το παρελθόν αυτό δεν είναι ούτε παγανιστικό ούτε χριστιανικό, δεν ανήκει σε κάποιο έθνος ή τάξη, είναι καθολικό· είναι ανθρώπινο με την ευρύτερη έννοια του όρου. (…) Πρέπει να μάθουμε στους ανθρώπους να σκέφτονται για την κοινωνική αλλαγή με ιστορικούς όρους και να τους επιστήσουμε την προσοχή στην πανουργία της ιστορίας. (…) Δυστυχώς, όμως, η εξειδικευμένη επιστημονική ιστορία παραμένει, σε μεγάλο βαθμό, εγκλωβισμένη στα όρια της εξειδίκευσής της».

Ο «αέρας» του Γ. Σαραντάρη

Ο «αέρας» του Γ. Σαραντάρη

Υποδειγματική έκδοση των έργων του από τη Σοφία Σκοπετέα

Του Σωτηρη Γουνελα *

Γιώργος Σαραντάρης

Εργα (2) Κατάλοιπα 1932-1940

Εισαγωγή - επιμέλεια Σοφία Σκοπετέα

Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη Ηρακλείου, σελ. 708

Μ ε τον δεύτερο αυτό τόμο των «Εργων» του Σαραντάρη (ο πρώτος εκδόθηκε πάλι από τη Βικελαία το 2001 και είναι εξαιρετικά δυσεύρετος) η Σοφία Σκοπετέα πραγματοποιεί όχι ένα κατόρθωμα μα έναν άθλο. Δεν πρόκειται απλώς για φιλολογική δουλειά και τον μόχθο που τη συνοδεύει, δεν πρόκειται για την αποκρυπτογράφηση πολλών απο τα χειρόγραφα του ποιητή που αρκετά παρουσίαζαν, όντας τόσο πολυκαιρισμένα, ανυπέρβλητες δυσκολίες στην ανάγνωσή τους, πρόκειται για μια συνολική σύνθεση παράλληλα με τα παραπάνω, μια σύνθεση και ταυτόχρονη συνομιλία της επιμελήτριας, όχι μόνο με το έργο του ποιητή-φιλόσοφου, αλλά και με τα πρόσωπα και τα έργα με τα οποία διασταυρώνεται, με αυτά με τα οποία εκείνος συνομιλεί, σχολιάζει, κρίνει, μελετάει. Ο τόμος φέρει τον υπότιτλο «Κατάλοιπα (1932-1940)» και όπως διευκρινίζει η Σκοπετέα «τα κείμενα που συγκεντρώνονται στον τόμο αυτόν αποτελούν το σημαντικά μεγαλύτερο... μέρος του έργου» από τα οποία «το σύνολο σχεδόν των ποιητικών έργων έχει δημοσιευτεί από τον Μαρινάκη», ενώ «τα περισσότερα από τα υπόλοιπα θεωρητικά γραπτά δημοσιεύονται εδώ για πρώτη φορά» (Πρόλογος).

Χρειάζεται ακόμη να διευκρινίσουμε ως προς τον πρώτο τόμο που περιείχε τα δημοσιευμένα από τον ίδιο τον Σαραντάρη κείμενα και ποιήματα, ότι εδώ βρίσκουμε όσα αυτός δεν πρόλαβε να δημοσιεύσει εν ζωή. Εκτός από τα Ποιήματα και τις υπο-ενότητές τους, ο τόμος περιλαμβάνει αφηγήματα και σχέδια αφηγημάτων, φιλοσοφικά κατάλοιπα, κριτικές, επίμετρο με φιλολογικές σημειώσεις, παραλειπόμενα πρώτου τόμου, ευρετήρια κ.λπ. Στην Εισαγωγή της φαίνεται αυτό που πιο πάνω είπα σύνθεση και καταγράφεται η πολυεπίπεδη συνομιλία της Σοφίας Σκοπετέα με τον Σαραντάρη και με όσους τον κατοικούν, τον τριγυρίζουν, τον απασχολούν. Η Σκοπετέα πλέκει ένα δίχτυ ή μαλλον το υφαίνει δανειζόμενη την τέχνη της αράχνης με περισσή ωστόσο στερεότητα και δεισδυτικότητα.

Παράλληλοι στίχοι

Στον δεύτερο αυτό τόμο η Εισαγωγή της διαφέρει από εκείνη του πρώτου: όχι μόνο γιατί την προϋποθέτει και τη συνεχίζει, αλλά και γιατί θεωρεί κατά κάποιο τρόπο αυτόν που καταπιάνεται ειδικά με τον β΄ τόμο εξοικειωμένο, αν όχι με το έργο του Σαραντάρη, τουλάχιστον με την ποιητική περιοχή. Ανασύρει από τη μνήμη παράλληλες ποιητικές προτάσεις ή στίχους ή ομοιότητες με κλασικούς της ποίησης και σύγχρονους, από τον Ομηρο και τον Πλάτωνα ώς τον Ελιοτ, τον Πάουντ, το Σολωμό, τον Καβάφη, τον Σικελιανό, τον Βρεττάκο, τον Καρυωτάκη, τον Δρίβα κ.ά. Ετσι, όχι μόνο δείχνει περιοχές και έργα όπου κινήθηκε ο Σαραντάρης, αλλά μέσα από σχολαστικό βηματισμό πολλές φορές, επιμονή σε λεπτομέρειες, διείσδυση σε λησμονημένες γωνιές της ύπαρξης, της ποίησης και της φιλοσοφίας, αναδύονται οι ποικίλες όψεις της ίδιας της ζωής, όπως αυτή συναρθρώνεται με την ποίηση και τους ποιητές και ειδικότερα τον Σαραντάρη.

Η συνομιλία μαζί του γίνεται απο πολύ κοντά θα έλεγα, τόσο που καταφέρνει μέσα από παρεμβαλλόμενους στίχους, φράσεις του, αναφορές σε κείμενα πεζοποιητικά να συνάψει την ποίηση με την ύπαρξη και μάλιστα αυτό που λεει «ύπαρξη τρανή», με μια σημασία που περικλείει θαρρείς ηρωισμό, αυτοθυσία, χρέος, ήθος και φυσικά πνευματική στάση. Υψώνεται έτσι η ποίηση καθ’ υπόδειξη του Σαραντάρη αν όχι και των σημαντικότερων ποιητών, σε είδος και τρόπο ζωής, σε καθολικότητα που τείνει να περικλείσει τα πάντα, ειδικά όταν συναφθεί η ποίηση με την πίστη. Το ζευγάρι αυτό, όντας αξεχώριστο στον Σαραντάρη, μας πάει πολύ μακριά και προπαντός κλονίζει όλο τον αισθητικοκεντρισμό που συνοδεύει τα ποιητικά ζητήματα και δρώμενα και που στις μέρες μας εξακολουθεί να διαφεντεύει υπό ποικίλες μορφές – μην αφήνοντας τον άνθρωπο να ξεκολλήσει απο τα επίγεια.

Στο περιθώριο

Η δυσκολία αυτής της «αποκόλλησης» είναι ίσως ο λόγος για τον οποίο ο Σαραντάρης έμεινε στο περιθώριο τόσο ώστε να γράψει ο Λορεντζάτος ότι «Οι κριτικοί στην Ελλάδα (όσοι υπήρχαν) στάθηκαν ανίκανοι να καταλάβουν, όχι μοναχά τις μεθόδους και τα συμπεράσματα του Σαραντάρη, αλλά και τους σκοπούς και τις προθέσεις του» («Διόσκουροι», Δόμος 1997, σ. 95). Γιατί μέσα στον ποιητικό στρόβιλο που ζούσε ο άνθρωπος αυτός, και που μας τον κάνει οικείο ο δεύτερος αυτός τόμος με την καταγραφή 942 απαριθμημένων σκόρπιων ποιημάτων και αδημοσίευτων στον καιρό του, το στοιχείο που ξεχωρίζει είναι ο «αέρας», αυτή η πνοή που τον συνοδεύει, αυτό το πέταγμα πουλιού, αυτή η ανάγκη του ουρανού, αυτή η τάση να σηκώνεται πάνω απο τη γη: «Ο αέρας είναι ένα πράμα που δεν τελειώνει ποτέ· μέσα του μπορείς να προχωρήσεις στο άπειρο. Παντού αναπνέω... Οπου ο αέρας, εκεί βρίσκομαι κι εγώ και δεν αφήνω να φύγει κανείς, αν δεν περάσει μέσα στον αγέρα. Οποιος φίλος ή εχθρός, χρειάζεται να μεθύσει μαζί μου» (Εργα 2. σ. 370). Αυτός ο «αέρας» συνδυάζεται με την «αγάπη» και την «ομιλία», δύο στοιχεία αλληλένδετα με την ποίησή του για τα οποία η Σκοπετέα έκανε λόγο ήδη και κυρίως στη Εισαγωγή του πρώτου τόμου των «Εργων». Ταύτα εντελώς συνοπτικά. Οι αναγνώστες ας φροντίσουν για τη συνέχεια.

* Ο κ. Σωτήρης Γουνελάς είναι ποιητής - συγγραφέας.

http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_civ_1_04/03/2007_217783

Το ΚΘΒΕ τιμά τη Ζωή Καρέλλη

Την ποιήτρια, θεατρική συγγραφέα, δοκιμιογράφο και μεταφράστρια, Ζωή Καρέλλη (φωτογραφία), τιμά την Κυριακή 4 Μαρτίου, στις 12 το μεσημέρι, το ΚΘΒΕ, στο θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Η είσοδος για το κοινό είναι ελεύθερη. Τη λογοτεχνική επιμέλεια της εκδήλωσης έχει η Ρούλα Αλαβέρα, τη σκηνοθετική επιμέλεια ο Νίκος Ναουμίδης, τους φωτισμούς ο Γιώργος Ζίγκας και θα διαβάσουν οι ηθοποιοί Ιφιγένεια Δεληγιαννίδη, Δημήτρης Καρέλλης, Γιώργος Καύκας, Σοφία Λάππου-Καλού, Λίλια Παλάντζα, Αννα Φόνσου, Γιάννης Χαρίσης.

Η Ζωή Καρέλλη (καλλιτεχνικό ψευδώνυμο της Χρυσούλας Αργυριάδου, το γένος Πεντζίκη) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1901 και πέθανε το 1998. Εκανε σπουδές ξένων γλωσσών και μουσικής και παρακολούθησε μαθήματα φιλολογίας. Για το σύνολο του έργου της τιμήθηκε με πολλές διακρίσεις. Ηταν η πρώτη γυναίκα που αναγορεύτηκε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ το 1995 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της απένειμε το Μετάλλιο του Ταξιάρχη του Φοίνικα της Ελληνικής Δημοκρατίας. Για την προσφορά της στα γράμματα τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1956 και το 1974, με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών «Κ. Ουράνη» το 1978 και με το βραβείο του γαλλικού υπουργείου Παιδείας Palmes Academiques το 1981.