«Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην ανάπτυξη της ιστορίας στην Ευρώπη; (…) Ο Ευρωπαίος λόγιος, ήδη από τον 4ο και 5ο αιώνα μ.Χ., βρισκόταν αντιμέτωπος με δύο παρελθόντα. Από την εποχή του Διαφωτισμού και μετά τα παρελθόντα έγιναν τρία. Υπήρχαν, μάλιστα, ακόμη δύο παρελθόντα, που επικοινωνούσαν υπόγεια ή συγκρούονταν ανοικτά μεταξύ τους, και τα οποία συνδέονταν ανοικτά με το δικό του (…) – το παρελθόν των Εβραίων και το παρελθόν του Ισλάμ. Στην πολυσυλλεκτικότητα αυτή οφείλεται και το γεγονός ότι το παρελθόν του Ευρωπαίου δεν είχε ποτέ συνοχή. (…) Και αυτό ακριβώς εξηγεί γιατί η Ευρώπη μπόρεσε (…) να αναπτύξει μια κριτική μορφή ιστορίας. (…) Το παγανιστικό παρελθόν δεν ήταν δυνατόν να εξαλειφθεί, και το καταστροφικό γεγονός της πτώσης της Ρώμης εξήπτε τη φαντασία των περίεργων.
»(…) Το πέρασμα από την παγανιστική στη χριστιανική ιδεολογία ήταν ιδιαίτερα γόνιμο. (…) Στο νέο χριστιανικό παρελθόν, που διαμορφώθηκε και διαφυλάχθηκε μέσω της εκκλησιαστικής ιστορίας, και που επρόκειτο να κυριαρχήσει στην ευρωπαϊκή ιδεολογία την επόμενη χιλιετία, παρατηρούμε δύο πτυχές ιδιαίτερα σημαντικές για την περαιτέρω ανάπτυξη της ιστορίας όπως την ξέρουμε σήμερα: Η μία ήταν η επιμονή στην ανάγκη τεκμηρίωσης και η άλλη, η γνώση ότι υπήρχε μια άλλη ερμηνεία, η παγανιστική, που έπρεπε να καταρριφθεί.
»(…) Αλλά η ανάπτυξη της ιστορικής κριτικής –της αντικειμενικής θεώρησης των πραγμάτων όπως ακριβώς ήταν στην εποχή τους– ανάγεται στον ύστερο μεσαίωνα και την Αναγέννηση. Αποδείχτηκε γρήγορα ότι ήταν επικίνδυνη και ριζοσπαστική. (…) Οι ρίζες της επιστημονικής επανάστασης στις ιστορικές σπουδές ανάγονται στην ιστορική κριτική που εφάρμοσαν η νομική και η φιλολογία κατά τον 15ο αιώνα. (…) Η εκκοσμίκευση των ιστορικών σπουδών είναι ιδιαίτερα σημαντική. (…) Τα νέα πανεπιστήμια της Ευρώπης δεν επιχείρησαν ποτέ να γραφειοκρατικοποιήσουν την ιστορία· η ιστορική κριτική είχε έτσι ένα πολύ πιο ελεύθερο πεδίο για να αναπτυχθεί. (…) Παρ’ όλ’ αυτά, η τεράστια αυτή ανάπτυξη της ιστορικής βιβλιογραφίας και της ιστορικής γνώσης δεν οδήγησαν αρχικά στο είδος της ιστορικής ανάλυσης που εφαρμόζουμε σήμερα. (…) Αυτοί, εντούτοις, είναι οι πατέρες της σύγχρονης επιστημονικής έρευνας. (…) Κατέδειξαν την αξία δύο πραγμάτων: της συγκέντρωσης υλικού και της κριτικής μεθόδου.
»Ο ιστορικός, πιστεύω, οφείλει να υπηρετεί δύο σκοπούς. Πρέπει να επεξεργάζεται και να δοκιμάζει τις έννοιες με τις οποίες ασχολείται. (…) Αλλά αυτός δεν μπορεί να είναι ο μοναδικός λόγος ύπαρξής του. (…) Το παρελθόν δεν μπορεί πλέον να χρησιμεύσει για την καθαγίαση της εξουσίας και της ηθικής, αλλά μπορεί να προβάλει τα γνωρίσματα εκείνα του ανθρώπινου πνεύματος που μας έβγαλαν από τα δάση και τα έλη και μας οδήγησαν στις πόλεις. (…) Και το παρελθόν αυτό δεν είναι ούτε παγανιστικό ούτε χριστιανικό, δεν ανήκει σε κάποιο έθνος ή τάξη, είναι καθολικό· είναι ανθρώπινο με την ευρύτερη έννοια του όρου. (…) Πρέπει να μάθουμε στους ανθρώπους να σκέφτονται για την κοινωνική αλλαγή με ιστορικούς όρους και να τους επιστήσουμε την προσοχή στην πανουργία της ιστορίας. (…) Δυστυχώς, όμως, η εξειδικευμένη επιστημονική ιστορία παραμένει, σε μεγάλο βαθμό, εγκλωβισμένη στα όρια της εξειδίκευσής της».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου